ARI GİBİ…

Yeni doğmuş bir arı doğar doğmaz polen toplamaya çıkmaz. Önce kovanın içinde çalışır. Kovanın çalışma sistemini öğrenir, kovanını temizler. İçeride işler nasıl dönüyor? Polen nasıl stoklanır? Bal nasıl sırlanır ve hazır hale gelir? Petek nasıl örülür? Kovan nasıl korunur? Kim hangi görevleri yapar? Bunları öğrenir. Yirmi bir gün boyunca kovanın içinde eğitim alır. Yirmi bir günün sonuna yakın kovanın dışına çıkar, orada uçuş eğitimi alır. Nasıl uçacağının nasıl konacağının stajını yapar. Eğitimi bittikten sonra artık kovanına polen toplamaya çıkar. Gittiği yerden boş gelmez kovanına polen taşır. Eğitimi, onu kovanında ihtiyaç gören hale dönüştürür.

Yavru çoban köpekleri de önce eğitimini sürü içinde deneyimli köpekler arasında yapar. Önce eğitim alır, yetiştikten sonra diğer köpeklerle kurt geldiğinde kovalamaya çıkar. Sonra kendisi kurt kovalar hale gelir. Sürüyü güder ve korur tehlikelerden.

Her doğal süreç böyle işler…

Hayatın içerisinde de öykü böyle devam eder…

Sanayide yeni başlamış bir çırak hemen motor tamir etmeye başlamaz. En dıştan, en içe doğru çalışmaya başlar. Önce dükkânı süpürür, etrafı temizler. Zamanla parçaları tanır, anahtarları tanır. İsimlerini ve nasıl kullanacağını öğrenir. Sonra parçayı söker, usta tamir eder, geri takar. Sadece sök tak yapar. Ustasından hangi soruna nasıl çözüm üretileceğini öğrenir. Stajı başlar, ustası başında durur o tamir eder, ustasının deneyimlerinden faydalanır. Derken yavaş yavaş kendi müşterileri oluşmaya, kovanına polen taşımaya başlar. Aldığı eğitimle araçta ki problemi çözen, ihtiyaç gören hale gelir.

Şirkete pazarlama için yeni işe alınmış kişi de hemen satışa gönderilmez. Önce içeride çalışır. Kurumun kurallarını, çalışma sistemini öğrenir. İçeride kimin ne iş yaptığını öğrenir. Satış yapacağı ürünü tanır. Deneyimli olanlardan deneyim transferi alır. Zamanla kuruma ve ürüne tüm yönleriyle hâkim olduktan sonra stajı başlar. Önceleri satışa deneyimli biriyle beraber çıkar. Sonra yavaş yavaş kendi başına çıkmaya başlar ve kovanına polen taşır.

Eğitim sisteminde de kurallar aynı işler. Diş hekimliği kazanan kişi de önce teorik eğitimini alır. “Ağız yapısı, diş yapısı nasıldır, hangi sorun neden kaynaklanır, nasıl çözülür?” bunu öğrenir. Sonra stajyer hekimliği başlar deneyimli olanları gözlemler. Yavaş yavaş deneyimli olanın yanındayken öğrendiklerini pratiğe döker. Belli bir deneyim sahibi olduktan sonra da insanların dişle ilgili sorunlarını çözen hale gelir. Eğitimi onu o konuda ihtiyaç gören hale dönüştürür.

Eğitim, bir sürecin içindeyken değil sürecin öncesinde alınması gereken bir şeydir. Nasıl savaşılacağı savaş anında öğrenilmez, savaş başlamadan önce savaşmayı biliyor olmak gerekir. Evlenmeden önce evlilikle ilgili, ticarete başlamadan önce ticaretle ilgili, çocuk sahibi olmadan önce çocuk yetiştirmekle ilgili bilgilere sahip olmak gerekir.

Ticaretin içinde ticareti, evlilik içinde evliliği yürütmeyi, çocuk yaptıktan sonra çocuğu yetiştirmeyi öğrenmek, yüzmeyi bilmeden suya atlayıp yüzmeyi öğrenmeye benzer. Su üstünde kalmak için her çırpınışı insanı daha aşağı çeker. İnsanda ne yapacağını öğrenmeden evlenip, evliliğindeki sorunları çözmeye çalıştığında her çırpınışı daha da kaos meydana getirir ve bu süreç boşanmaya kadar gidebilir. Ticarette de nasıl yapılacağını bilmeden, bilenden deneyimlemeden yapılan hamleler iflasa götürebilir.

Deneyimsiz bir çırak motorda ya da deneyimsiz bir doktor ameliyatta ne kadar başarılı olabilirse, çocuk yetiştirmede de, ticarette de deneyim transferi almamış biri o konuda o kadar başarılı olabilir. Bu hayatın her alanında böyle gerçekleşir.

İnsan o işin eğitimini almadan, o işi yapan olmaya çalıştığında kovanın polen taşıyanı değil de kovanda farkında olmadan kaos meydana getireni olur. İşlerin nasıl döndüğünü bilmeden işin başına geçen kişinin, her düzen oluşturmaya çalışması orada kaos oluşturur.

Deneyimsel Tasarım Öğretisi de deneyim transferlerinden oluşan içeriğiyle ilişkiler de nasıl başarılı olunacağının yöntemlerini insanlara transfer etmeyi amaçlar.